موسیقی
تاریخچه و اهمیت سنتور در موسیقی ایرانی
مقدمه
سنتور یکی از محبوب‌ترین سازهای سنتی ایرانی است که صدای دلنشین و عاطفی آن به سادگی می‌تواند دل هر شنونده‌ای را به خود جلب کند. این ساز با تاریخچه‌ای غنی و با انواع جدید در فرهنگ‌های مختلف جهان از لحاظ ساخت و طراحی، توانسته است جایگاه خاصی را در عرصه موسیقی به دست آورد. در این مقاله به تاریخچه سنتور، ویژگی‌های ساز و همچنین نقش آموزشگاه موسیقی احتشام در یادگیری این ساز پرداخته می‌شود.
تاریخچه سنتور
سنتور یکی از سازهای باستانی و مهم در موسیقی ایرانی است که تاریخچه‌ای غنی و جذاب دارد. شواهدی از دوران آشوری و بابلی (حدود ۶۶۹ سال پیش از میلاد) نشان می‌دهد که مردم آن زمان سازی شبیه به سنتور را با طناب به گردن آویخته و می‌نواختند. این ساز در ایران به نام «کونار» شناخته می‌شد و از دیرباز با فرهنگ موسیقی ایرانی ارتباط نزدیکی داشته است. پس از ظهور اسلام، شخصیت‌هایی مانند عبدالقادر مراغه‌ای ساز مفهومی شبیه به سنتور را معرفی کردند که تغییراتی نسبت به نمونه‌های قبلی داشت و به تدریج به شکل امروزی خود نزدیک‌تر شد.
سنتور از ایران به کشورهای مختلف راه یافته و در هر فرهنگ با نام و شکلی مختص به خود، شناخته شده است. به عنوان مثال، در چین این ساز به نام «یان-کین»، در هند به عنوان «سنتور» و در اروپا به نام «سیمبالوم» معروف است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که سنتور از دیرباز به کشورهای آسیایی دیگر نیز معرفی شده و در حال حاضر به عنوان یکی از سازهای اصلی در بسیاری از این کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در حقیقت، سنتور نه تنها بخشی از میراث فرهنگی ایران است، بلکه نمونه‌ای از تبادل‌های فرهنگی و هنری می‌باشد که در طول تاریخ در سراسر جهان شکل گرفته است.
انواع ساز سنتور
ساز سنتور در اندازه‌ها و ابعاد متفاوتی طراحی و ساخته می‌شود. این تنوع، باعث تفاوت در زیر و بم صدای سازها می‌شود. در کل، رایج‌ترین انواع ساز سنتور عبارتند از:
۱. لا کوک
سنتور لا کوک دارای دو ردیف ۹ تایی خرک است. این ساز نوعی ساز انتقالی محسوب می‌شود که نت “دو” آن صدایی مشابه با “ر” دیاپازون دارد. بنابراین، نت‌نویسی این ساز باید یک پرده پایین‌تر از دیگر سازهای سنتور انجام شود. این ساز برای گروه نوازی بسیار مناسب است.
۲. سل کوک
سنتور سل کوک یکی از معمول‌ترین سازها برای آموزش سنتور است. مانند لا کوک، این ساز نیز دارای دو ردیف ۹ تایی خرک است و نت “دو” آن همصدا با “دو” دیاپازون می‌باشد. ابعاد این ساز نسبت به لا کوک کمی بزرگ‌تر است.
۳. کروماتیک
نوع کروماتیک یکی دیگر از انواع سازهای سنتور است که در گروه‌نوازی‌ها به حوزه استفاده می‌رسد. این ساز ابعاد نسبتاً بزرگ‌تری دارد و به دلیل تعداد بیشتری خرک، امکان ایجاد نیم‌پرده و ربع‌پرده را فراهم می‌کند. سنتور کروماتیک دارای ۳۰ خرک است که می‌توانند ۴۱ صدا تولید کنند.
۴. کروماتیک بم
کروماتیک بم نیز از جمله سازهای سنتور است که دارای ۳۵ خرک است و می‌تواند ۳۵ صدا ایجاد کند. تعداد خرک‌های این ساز نسبت به نوع کروماتیک در صداهای بالا کمتر است.
۵. باس
باس یکی دیگر از انواع ساز سنتور است که جعبه آن نسبت به سایر سنتورها بزرگ‌تر است و دارای یک روکش فلزی می‌باشد. بر روی هر یک از خرک‌های این سنتور، ۲ تا ۳ سیم عبور می‌کند که باعث می‌شود صدای آن نسبت به دیگر سنتورها بم‌تر شود.
معرفی اجزای ساز سنتور
ساز سنتور از چندین بخش مختلف تشکیل شده است که آشنایی با آن‌ها می‌تواند به شما در انتخاب ساز باکیفیت‌تر کمک کند. اجزای ساز سنتور به شرح زیر است:
۱. جعبه صوت
جعبه صوت ساز سنتور به شکل ذوزنقه‌ای طراحی شده و عمدتاً از چوب سرو، گردو، فوفل و آزاد ساخته می‌شود.
۲. خرک
خرک‌ها قطعات چوبی کوچک و مهمی هستند که دارای شیارهایی برای نصب مفتول‌های فلزی می‌باشند. این مفتول‌ها مانع از تماس سیم‌ها با چوب می‌شوند و به وضوح صدای ساز کمک می‌کند.
۳. پل‌ها
پل‌ها نیز از دیگر اجزای ساز سنتور هستند که در داخل جعبه قرار دارند. این پل‌ها باعث افزایش تحمل فشار بر روی جعبه می‌شوند و از شکم دادن ساز جلوگیری می‌کنند.
۴. شیطانک
شیطانک شامل دو قطعه چوبی باریک است که در دو طرف جعبه قرار می‌گیرد و شیارهایی برای عبور سیم و مفتول روی آن‌ها ایجاد می‌شود.
۵. مضراب‌ها
مضراب‌ها دو قطعه چوبی باریک هستند که برای تولید صدا از ساز سنتور به کار می‌روند. نوازندگان با ضربه زدن به سیم‌ها با استفاده از مضراب، صدای ساز را ایجاد می‌کنند.
۶. سایر اجزا
سایر اجزای مهم ساز سنتور شامل سیم‌گیر، گوشی‌های ساز، سیم‌ها و کلید کوک است که همگی به ایجاد صدای ساز و تنظیم آن کمک می‌کنند.
برخی از بزرگترین نوازندگان سنتور
در میان نوازندگان برجسته سنتور در دهه‌های اخیر می‌توان به نام‌های شناخته‌شده‌ای اشاره کرد که هر یک در عرصه موسیقی تأثیرگذار بوده‌اند. این نام‌ها شامل:
- فرامرز پایور
- محمد حیدری
- مجید کیانی
- پرویز مشکاتیان
- داریوش صفوت
- حسین ملک
- فضل‌الله توکل
- منصور صارمی
- مجید نجاحی
- ارفع اطرایی
- سوسن دهلوی
- رضا شفیعیان
- پشنگ کامکار
- جواد بطحایی
- اردوان کامکار
- محمد رضا شجریان
- سیامک آقایی
این نوازندگان با هنر و استعداد خود به گسترش و ترویج موسیقی سنتی ایرانی و سنتور کمک شایانی کرده‌اند.
نقش آموزشگاه موسیقی احتشام
آموزشگاه موسیقی احتشام یکی از معتبرترین مراکز آموزش نوازندگی سنتور در ایران است. این آموزشگاه با هدف ارتقاء کیفیت نوازندگی در میان علاقه‌مندان به موسیقی، برنامه‌ها و کلاس‌های ویژه‌ای را برای یادگیری سنتور ارائه می‌دهد.
ویژگی‌های آموزش در احتشام
- اساتید مجرب: آموزشگاه احتشام از اساتید با تجربه و برجسته‌ای بهره می‌برد که در زمینه نوازندگی سنتور تخصص دارند.
- برنامه‌های متنوع: این آموزشگاه برای تمامی سطوح، از مبتدی تا پیشرفته، دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی را طراحی کرده است.
- محیط آموزشی مناسب: فضایی آرام و الهام‌بخش برای یادگیری در این آموزشگاه فراهم شده است.
جمع‌بندی
سنتور به عنوان یکی از سازهای اصیل و تاریخی موسیقی ایرانی، نه تنها در فرهنگ ایران، بلکه در فرهنگ‌های دیگر نیز به تأثیر گذاشته است. یادگیری این ساز در آموزشگاه موسیقی احتشام می‌تواند راهی عالی برای کشف و توسعه توانایی‌های موسیقایی شما می باشد. با بهره‌گیری از تجربیات اساتید و استفاده از برنامه‌های آموزشی با کیفیت، می‌توانید به نوازنده‌ای ماهر تبدیل شوید و آثار دلنشینی خلق کنید.
با توجه به این تاریخچه و معرفی آموزشگاه احتشام، امیدواریم که عطر و طعم دلنشین سنتور را در دل و جان خود احساس کنید و به یادگیری آن پرداخته و از آن لذت ببرید.
سنتور واقعا ساز بی نظیری هستش و واقعا برای ما ایرانی ها یک افتخار هست که ریشه ساز های مشابه سنتور از منطقه ما رواج پیدا کرده